19-20 Mart tarihlerinde ücretsiz olarak Müze Gazhane’de gerçekleşecek olan WOW Dünya Kadınlar Festivali İstanbul’da sivil toplum, sanat ve yaratıcı girişim kesişiminde çalışan birçok kişi ve kurum yer alacak. Kimi festivalin Sivil Alan bölümünde çalışmalarını paylaşacak, kimi ürünlerini satışa sunacak, kimi de atölye gerçekleştirecek. Katılımcıları festival öncesinde tanımak istedik. Hem çalışmalarının sanat ve sivil toplum ilişkisini sorduk hem de WOW İstanbul Festivali ziyaretçilerini nelerin beklediğini. Çalıştıkları kurumları ve festival için nasıl hazırlıklar yaptıklarını onlardan dinliyoruz.
Atom Şaşkal | KARDES Projesi Koordinatörü
Hrant Dink Vakfı, Hrant Dink’in hayallerini, mücadelesini, dilini ve vizyonunu yaşatmak amacıyla 2007 yılında kuruldu. Diyalog, barış ve empati kültürünü geliştirmeyi tüm faaliyetlerinin temeli olarak tanımlayan vakıf kültürlerarası diyaloğu teşvik etmeyi ve her türlü ayrımcılığı ortadan kaldırmayı, nesiller arasında daha iyi iletişimi ve cinsiyet eşitliğini teşvik etmeyi, eğitim ve diyalog fırsatlarını artırmayı, toplumu barış ve karşılıklı anlayış kültürünü benimsemeye teşvik etmeyi amaçlıyor. Vakıf olarak sanat ve sivil toplumun kesişiminde pek çok faaliyet yürütüyoruz. Bunlardan birkaçını kısaca anlatacak olursak geçtiğimiz sene, Hrant Dink Vakfı’nın öncülüğünde, Türkiye Tiyatro Vakfı ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılılık işbirliğiyle tiyatrocu ve arşivci Hagop Ayvaz’ın kişisel tiyatro arşivinden yola çıkarak, Türkiye’nin tiyatro tarihine odaklanan ‘Kulis: Bir Tiyatro Belleği, Hagop Ayvaz” sergisi açıldı. Sergiyle eş zamanlı olarak, KarDes mobil uygulamamızda da bir tur içeriği olan Pera’nın 19. yüzyıldaki tiyatro sahnelerinin hikâyesine yer veren Beyoğlu Çevrimiçi Tiyatro turunu BGST Tiyatro, Kadıköy Boa Sahne, Moda Sahnesi, Pürtelaş Tiyatro ve Semaver Kumpanya işbirliğiyle çevrimiçi olarak yaptık. 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı’nda sanat ve hafızayı bir araya getiren işlere yer verdik. Sanatçı Sarkis’in Tuz ve Işık yerleştirmesi, Almanyalı sanatçılar Andreas Knitz ve Horst Hoheisel’ın Büyükelçilik Kurma Projeleri 23,5’un daimi birer parçaları. Bir de her ay ve her yıl düzenlediğimiz atölye ve etkinliklerimiz var. Onları da özetlemek gerekirse, 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı’nda her ay, Hrant Dink’in çalışma odasındaki resimler ve nesneler ekseninde Ermeni kültürü ve tarihine kapı aralamayı amaçlayan rehberli sanal oda turu veriyoruz. Her sene, 15 Eylül’de, Hrant Dink’in doğum gününde Uluslararası Hrant Dink Ödül Töreni’nde hak mücadelelerinin kutlanmasında sesimize ses katan dünyanın çeşitli yerlerinden sanatçıların müzik performanslarına yer veriyoruz.
WOW İstanbul festivalinde Vakıf olarak katılımcılara KarDes mobil uygulamamızı özellikle de KarDes’in son içeriği olan İstanbul’un Çokkültürlü Kadın Hikâyeleri tur içeriğini tanıtıyor olacağız. Bu içeriğin ilk adımları 2021 yılında WOW İstanbul kapsamında düzenlenen bir atölyede atıldı ve içerik çalışmasıyla turun ilk tohumları ekildi. Hrant Dink Vakfı’nın bir projesi olan KarDes İstanbul’un çok kültürlü mirasını keşfetmek isteyen kullanıcılar için Türkçe ve İngilizce dillerinde kişisel bir tur rehberi olarak tasarlandı. Hem Android hem IOS işletim sistemine sahip cihazlarınıza ücretsiz olarak indirebileceğiniz bu uygulamada, toplam 23 tur ve 16 semt içeriği var. Uygulamada İstanbul’daki sinagoglar, kiliseler, camiler ve sivil mimari yapılardan oluşan 1000’in üzerindeki yapının yerlerini ve tarihlerini keşfetme imkânı buluyorsunuz. Bununla birlikte, İstanbul’un çeşitli semtlerinde yaşamış semt sakinlerinin hikayelerini dinleyebiliyorsunuz. Şu anda KarDes’te yaklaşık 500 civarı semt sakini anlatısı yer alıyor. Bu turlarda da sizlere farklı sanatçıların sesi eşlik ediyor. Uygulamayı indirdiğinizde bir turu yaklaşık ne kadar sürede yapabileceğiniz bilgisi olmakla birlikte, içeriğin ve semt sakinlerinin anlatılarının dinlenebiliyor olması sayesinde isterseniz bu turları fiziksel olarak yapmak zorunda da değilsiniz. Önümüzdeki dönemde KarDes farklı şehir içerikleri de sunacak, Ankara ve İzmir için ekibimiz çalışmalara başladı bile. Bu 23 turun içinde 4 tane de tematik turumuz var, onlar da İstanbul’un aşkları turu, Beyoğlu tiyatro turu, Direklerarası tiyatro turu ve İstanbul’un çokkültürlü kadın hikâyeleri turu. Biz WOW Festivalinde, İstanbul’un hafızasında yer etmiş kadınların hayatlarına tanıklık edeceğiniz Nur Sürer’in sesiyle eşlik ettiği İstanbul’un Çokkültürlü Kadın Hikâyeleri turunu tanıtıyor olacağız.
Daha iyi bir izlenim edinmek için uygulamayı bu linkten indirebilirsiniz: onelink.to/kardes
Melek Gençer & Huo Rf | border_less kurucuları
border_less platformunu farklı coğrafyalardan sanat üretimleri ve sanatsal ifade biçimlerini bir araya getiren, görsel sanatlar alanında faaliyet gösteren bir mecra olarak 2018 yılında kurduk. İngilizce, Türkçe, bazen de sanatçının ya da serginin hikayesinin yer aldığı coğrafyanın ana dilinde metinler yayınlıyoruz. Kimi zaman geçmiş tarihte yayınlanan yazıların izinlerini alarak tekrar yayınlıyoruz, böylece bu metinler için bir nevi arşiv olanağı sağlamış oluyoruz.
Yayınladığımız içerikler daha çok karşılaşmalarımızla şekilleniyor, ilgimizi çeken güncel bir sergiyi ya da sanatsal üretimleri odağımıza alıyoruz. Sanatçı ve yazarlara alternatif bir alan sağlarken aynı zamanda yeni içerik ve yayın desteği veriyoruz.
2019 yılında faaliyet alanımızı sanatçı yayınlarını önceliklendirerek genişletmeyi hedefledik ve ilk border_less ARTBOOK DAYS’i organize ettik. Yayını olan, metin üzerine çalışan sanatçı ve inisiyatifleri; müze, galeri, kurum, ve enstitüleri bir araya getiren, yayınevleri ile sanat alanında üreten, söz söyleyen ve paylaşan kişiler arasında yeni ilişkiler geliştirmeyi amaçlayan etkinliğin dördüncü edisyonu bu sene 12-15 Mayıs tarihlerinde ARTER’de gerçekleşecek.
border_less ARTBOOK DAYS ile eş zamanlı olarak 2019 yılından beri etkinlik başvurularıyla border_less Kitap Fonu’nu da organize ediyoruz. Her sene değişen uluslararası bir seçici kurul ile birlikte çalışıyoruz. Bu seneki border_less Kitap Fonu açık çağrısı 10 Nisan’da sonlanıyor. Başvurumak isteyenler katılım koşullarını incelemek için web sitemizi ziyaret edebilirler.
Bugüne kadar; Metehan Özcan x KartonKitap’ın üretimi “Resimli Bilgi -Ek”, Didem Özbek’in “Türkiye Bibliyografyası”, Esra Oskay’ın “Ayvazovski ve Diğerleri: Resmi Makamların Resimli Bir İncelemesi” ve geçtiğimiz sene fonu kazanan bu sene etkinlik sırasında lansmanı yapılacak olan Ceminay Kara ve Oğuzhan İzmir’in “Meriç Nehri’nin Çok Bilinen Sırları” projesine katkı sağladık. Kitap fonu kazanan yayınları katıldığımız uluslararası etkinliklerle tanıtmaya, farklı arşiv ve koleksiyonlara dahil olmasını sağlamaya çalışıyoruz.
Yıllık yayınımız PAPER ile davet ettiğimiz on sanatçının dijital olarak tasarladıkları ya da dijital baskıya uygun bir şekilde hazırladıkları çalışmalarını bir araya getiriyoruz. PAPER’ların bir kısmını standart, bir kısmını sanatçı imzalı kopyalar olarak izleyiciyle buluşturuyoruz. PAPER satışlarından sağlanan tüm gelir, sene içerisinde web sitesinde yayınlanan yazıların telifleri ve çevirilere kaynak oluşturuyor.
Son olarak geçtiğimiz sene Mart ayında başladığımız EDITIONS serisi var, farklı bir perspektifle davet ettiğimiz sanatçıların üretmek istedikleri çalışmaları için işbirliği yaparak, birlikte çalışıyoruz. Online olarak paylaştığımız EDITIONS serisini geçtiğimiz yıl Öktem Aykut’ta bir hafta süren pop-up bir sergiyle izleyiciyle bir araya getirdik. EDITIONS serisinde bugüne dek Ecem Yüksel, Vardal Caniş, Hera Büyüktaşçıyan, Ece Ağırtmış, Gülşah Mursaloğlu, Volkan Aslan, Mert Öztekin, Dilek Winchester, Huo Rf ve Sevil Tunaboylu’nun üretimlerini gerçekleştirdik.
border_less web sitesinde yayınladığımız görsel sanatlar alanındaki yazılara ücretsiz bir şekilde ulaşılabilir. Okuyucular için farklı şehirlerde gerçekleşen sanat etkinliklerine ya da üretimlerine dair bir nevi kolay erişilebilir, kaynakları ve yeni perspektifleri paylaşıyoruz. ARTBOOK DAYS ile birlikte galeri, dernek, vakıf, müze, yayınevi gibi farklı yapılarda sanat kurumlarını, sanatçıları, inisiyatifleri yanyana getiriyoruz yeni etkileşim ortamları yaratmayı hedefliyoruz. Kitap etkinliğinin girişleri herkese açık ve ücretsiz. Kitap fonu ile sanatçı kitapları üretimleri açısından kısıtlı imkanlarla bir kaynak oluşturmaya çabalıyoruz. Yani bu paragrafta sorunuzun son kısmına gelecek olduğumuzda border_less tüm faaliyetlerini görsel sanatlar alanında gerçekleştiriyor ve sınırları esnek, paylaşımcı bir işbirliği modeli yürütmeye, sürdürmeye gayret ediyor.
Öncelikle festival programını yakından takip etmeye çalışacağız, yoğun ve dopdolu bir program organize edilmiş. Jude Kelly & Zeynep Miraç, 5 Harfli Sesler’i, Büyük Fikirler, Atölyeleri ve Birlikte Yemek oturumlarını, çalışmalarını yakalamaya çalışacağız.
Sivil Alan’daki standımızda; senelik yayın PAPER’ın bütün sayıları, border_less Kitap Fonu’nu kazanan yayınlar; Metehan Özcan x KartonKitap’ın “Resimli Bilgi -Ek” (2019) ve Esra Oskay’ın “Ayvazovski ve Diğerleri: Resmi Makamların Resimli Bir İncelemesi” (2020), Gülşah Mursaloğlu’nun “Savgili Laurie, Sevgili Gülşah” (2020), Ecem Yüksel ve Yasemin Yasu’nun “CAT DAYS” (2019), Hüma Kabakçı ve Inês Neto dos’un “Tender Touches” (2020) yayınları yer alacak. border_less EDITIONS serisinden de Vardal Caniş, Ece Ağırtmış ve Sevil Tunaboylu’nun çalışmalarını izleyici ile paylaşıp satışa sunacağız.
Şafak Şule Kemancı | SEVKAR Vakfı, Göçmen Kadınlar projesi tasarım ve uygulama yöneticisi
SEVKAR Vakfı’nın bir projesi vesilesiyle doğan Göçmen Kadınlar oluşumunda tasarım ve uygulama yöneticisiyim. 2015 yılından beri Suriye, Afganistan, Kamerun, Nijerya, İran, Irak ve Uganda’dan gelen göçmen ve mültecilerle çalışıyoruz. Değişken olmakla beraber şu anda 50 civarı aktif üreticiden oluşan Göçmen Kadınlar oluşumu, kadınların hem yeni beceriler edinerek ve yaratıcı yanlarını ön plana çıkartarak sosyal olarak güçlenmelerini, hem de öğrenilen elişi becerileriyle üretim yaparak gelir elde etmelerini hedefliyor.
WOW İstanbul festivalinde birbirinden renkli Göçmen Kadınlar ürünlerinin yeraldığı bir standımız olacak. Herkesi direkt olarak üreticiyle dayanışmaya bekleriz.
Eser Epözdemir | Sanatçı, Erişilebilir Her Şey Sanat Danışmanı
Erişilebilirlik alanında faaliyetler gösteren bir sosyal girişim olan Erişilebilir Her Şey‘in (EHŞ) Sanat Erişilebilirliği Danışmanıyım. Kültür ve sanat başta olmak üzere birçok alanda kurum ve kişiye erişilebilirlik içeriğinde danışmanlık, eğitim ve çözüm hizmetleri sağlıyoruz. Bu erişilebilirlik çözümlerini fiziksel (mekânlar için raporlama, planlama) iletişimsel (sosyal medya erişilebilirliği, engellilik algısı ve farkındalığı eğitimi) ve içeriksel (dijital ve basılı içerikler) olarak üç kategoriye ayırıyoruz.
EHŞ’nin hak temelli bakış açısıyla hareket eden yapısı dolayısıyla ürettiğimiz içerikler doğal olarak sivil toplum çalışmalarına da hitap ediyor. Müze, galeri gibi sanat mekânlarına odaklandığımız çözümlerde ise özel gereksinime sahip bireylerin kültür sanat faaliyetlerine katılabilmesi adına bütünsel çözümler üretmek için çalışıyoruz. Örneklemek gerekirse; bir sergide sergi mekânına ve yapıtlara uygun erişilebilirlik çözümleri üreterek, içeriksel ve fiziksel tasarımlar ile Türk İşaret Dili, Braille Alfabesi, Sesli betimleme ve Körcül tarif ekliyoruz. Böylece özel gereksinimli bireylerin, her bir izleyici gibi sergiyi bireysel ve özgür katılımını sağlayacak biçimde tasarlamış ve desteklemiş oluyoruz.
WOW İstanbul, İstanbul gibi bir metropolde kadın ve kadın sorunlarının konuşulmasına ev sahipliği ettiği çok değerli. Biz de Erişilebilir Her Şey olarak festivalin kapsayıcı kültürüne engellenen bireyler açısından destek vermekten mutluluk duyuyoruz. WOW festivalinin kapsayıcılığını arttırmak açısından konuşma ve panellere işaret dili tercümesi sağlıyoruz. Bununla birlikte tüm katılımcıların erişilebilirlik kültürüne katılabilmeleri için festivaldeki erişilebilirlik düzenlemelerini anlatan kılavuzlar hazırladık. Yine festival boyunca birçok sahne ve içerikte sesli betimleme ve körcül tarif düzenlemelerinin olmasını sağlayarak görme farklılığı yaşayan bireyler için festivalin daha ulaşılabilir olmasını sağlamayı hedefliyoruz.
Aslı Alpar | Kaos GL Editörü, Karikatürist
LGBTİ+ hakları alanında çalışmalar yürüten Kaos GL Derneği’nin haber portalı KaosGL.org editörlerindenim, aynı zamanda karikatüristim. Karikatür ve mizahı; ayrımcılığa karşı, önyargıyı yıkacak şekilde kullanmaya çalışıyorum. Haliyle hak temelli çalışan sivil toplum kuruluşlarıyla sık sık yolumuz kesişiyor.
Sınıfsız, sınırsız, sömürüsüz bir dünya için çiziyorum; diyorum. Böyle bir dünya için, yaşadığımız dönemin sorunlarına karikatür ve mizahla dahil olmaya çalışıyorum.
Festival için Kaos GL’de 2017’den bu yana yaptığımız karikatür atölyelerini tematik bir alanda gerçekleştireceğiz. Meme kanseri ve HPV’nin cisheteronormatif bir sağlık algısıyla konuşulması hem sağlık alanında temel haklar bağlamında LGBTİ+’lar ciddi sorunlar yaşıyor hem de bu konular konuşulmaz olduğu için doğrudan doğruya bir sorun.
HPV de meme kanseri de herkesi ilgilendiren bir sorun, bu sebeple queer feminist bir perspektifle bu iki konuyu konuşup çizimler üreteceğiz. Konuşulmayan bu konuyu komik aracılıyla konuşulabilir kılacağımızı umuyorum.
İpek Özbay | Paper Street co.
Paper Street Co. iyi tasarlanmış, üzerine düşünülmüş ve hikayesi olan ürünler tasarlayan çağdaş bir kırtasiye markasıdır. Kültür-sanat kurumları, startuplar ya da markalar için yaratıcı bir yaşam tarzı geliştirmek üzere tasarım bilincine sahip ürünler tasarlar ve üretir. Sanatçı kitapları yayınlayan bir yayınevidir; sevdiği sanatçıların yayınlarından oluşan bir koleksiyonu vardır. Kültür-sanat projeleri düşünür ve üretir. Görünmez bağlarla bağlı olduğu sanatçı komünitesiyle bağımsız sanatçılarla işbirliği yapar, gücünü buradan alır. Doğayı düşünen insanlarla, doğa dostu malzemeler kullanarak lokal ekonomiyi destekleme ilkesiyle tüm ürünler İstanbul’da üretilir.
WOW İstanbul festivalinde kendi ürünlerimizi ve sanatçı işbirliklerimizi sunacağız. Aynı zamanda “aksak” olarak adlandırdığımız bir seri ürünümüz var. Bunlar el yapımı defterler, kenarı kırık ya da ufak aksaklıkları olan bir seriden oluşuyor. Kağıdın narinliği, hayatın eksikliği, akışın aksaklığını çok sevip her zaman içselleştirdiğimiz için bu ürünleri %70 indirimli olarak satışa sunacağız.
Büşra Mutlu | Umami Kitap
Bağımsız kuir feminist yayınevi Umami Kitap‘ın üç kurucusundan biriyim. Umami’yi 2020 yılında kurarken aklımızda çeviri edebiyatta var olduğunu bildiğimiz bir boşluğu kapatmak vardı. Bugün dünya edebiyatında kadın, LGBTİ+, siyah, göçmen yazarlar olağanüstü eserler ortaya çıkarıyorlar. Bu yazarları ve anlattıkları hikâyeleri en iyi şekilde nasıl temsil ederiz, onları Türkçe okuruyla en güçlü şekilde nasıl tanıştırırız diye çıktık yola. Yayın programımızı tamamen bu bakış açısıyla belirleyen, elimizden geldiği kadar kuir ve feminist topluluğumuzdan çevirmenlerle, tasarımcılarla çalışan, üretim süreçlerini de yine bu etik anlayışla sürdüren benim dışımda Bike Su Öner ve Seçil Epik’in de olduğu çok küçük bir ekibiz. 2021’de Rita Mae Brown’ın lezbiyen klasiği Yakut Orman romanını Dılşa Ritsa Eşli çevirisi ve sanatçı Şafak Şule Kemancı’nın kapak tasarımıyla yayımlayarak başladık yayın hayatımıza. Aldığımız tüm geri dönüşler bize bu kafa yorduğumuz temsil konusunun okurlar açısından da bir karşılığı olduğunu gösterdi.
İkinci kitabımızı ise henüz yayımladık. Norveççe aslından Dilek Başak’ın çevirisiyle Jenny Hval’ın ilk romanı Cennet Çürüdü’nün kapak tasarımı ise Umami’nin ilk gününden beri tasarımdan dizgiye birçok konuda birlikte çalıştığımız Volkan Şenozan’a ait. Yayın programımızda yer alan, almasını hayal ettiğimiz kitaplarla beraber daha da büyüyen bir topluluk olmayı istiyoruz. Umami’nin sadece kuir feminist kitaplar yayınlayan bir yayınevi değil ana akımda kendini göremeyen, kendi sesiyle, temsiliyle karşılaşamayan herkes için de bir alan olmasını diliyoruz.
WOW İstanbul bizim için birçok sebepten heyecan verici. Bu bizim yayınevi olarak katılacağımız ilk fiziksel etkinlik. Bizim gibi küçük bir yayınevi için fuarlara katılmak pek mümkün değil, fuar masraflarını düşündüğümüzde yakın zamanda da bunun pek mümkün olmayacağını düşünüyorduk. Bu yüzden Esra Aysun’un daveti, WOW İstanbul aracılığıyla fiziksel olarak kamusal bir alanda başka birçok oluşumla beraber bize de alan açmış olmaları çok kıymetli. Bir diğer heyecanımız ise ikinci kitabımız Cennet Çürüdü’nün matbaadan çıkar çıkmaz okurla fiziksel olarak ilk kez festivalde buluşacak olması. Festivale iki kitabımızla birden katılabileceğimiz için çok mutluyuz.
