Sanatçı Chitra Ganesh, çocukluk dönemi görsel dilinin güçlü ideolojiler tarafından nasıl üretildiğini haritalandırarak neredeyse her yerde bulunan bir Hint beslenme tablosunu, Hindistan hükümetinin çok yönlü, seküler ve çeşitliliğe sahip bir Hindistan’ı sistematik olarak silme girişimlerinin kanıtı olarak ortaya koyuyor.
Chitra Ganesh
Tüm hakikati anlat ama usturuplu—(1263)
Tüm Hakikati anlat ama usturuplu—
Bu işin aslında yatar İması
Bizim naçiz Nefsimize fazla nurlu
Hakikatin esrarengiz ulu siması
Nasıl ki diner Çocukların içindeki telaş
Bilince neymiş yıldırımın Işığındaki mânâ
Hakikat de öyle ışıldamalı yavaş yavaş
Yoksa eder her bir insanı âmâ —
Emily Dickinson, Tell all the truth but tell it slant—(1263)
Şimdilerde “Çocukluk dönemi görsel dilleri” olarak ifade etmeye başladığım şey beni hep zorlamıştır. Bu konuya ilgim, 1970’lerin sonlarında—80’lerin başında yalnız bir çocuk olarak, aralarında Grimm Masalları, Tell Me Why (Bana Nedenini Söyle) kitapları ve Amar Chitra Katha’nın çizgi romanlarının da olduğu, metni ve görseli bütünleştiren türden anlatılarla uzun saatler boyunca keyif dolu vakitler geçiriyorken başladı. Göstergebilim okuyan genç bir yetişkin olduğumda ise, işaret sistemlerini ve bunların günlük görsel dilde nasıl işlediğini belirlemeye ve de bu sistemlerin çocukluk zamanlarında gizliden yürüttüğü kirli işlerini ortaya çıkarmaya takıntılıydım. Çocuk eğitiminin semiyotik yapısının, metni ve görseli birleştirerek, çizgi romanlarda, masallarda ve ilkokuldaki eğitsel tablolarda nasıl ve hangi yerlerde güçlü bir şekilde geliştirildiğini görmeye başladım. Bu bağlamda, çocukluk dönemi görsel dilleri, üstü kapalı görüntülerin ve metnin öznel olarak yan yana dizilişini genel bilgiye, ortak akla ve ahlaki veya sosyal kodlara dönüştürerek, temel sosyal hiyerarşileri ve paradigmaları yaymak için göstergeler şeklinde kritik bir pedagojik rol oynar.
Bildik hikâyelere bu yeni keşfedilen mercekten bakılacak olursa, örneğin “Kırmızı Başlıklı Kız” illüstrasyonlarının, beyaz kadınlığa karşı hem potansiyel hem de kaçınılmaz bir tehdit olan cinsel şiddetin göstergeleri olarak sayfalarda kendine yer bulduğu, yatak odasında pusuya yattığı ve böylece karanlık, kıllı, erkeksi öteki korkusunu beslediği görülür. “Alice Harikalar Diyarında”da ise Alice’in kuralları çiğneyen hallerinin illüstrasyonlarında onun bu tutumunun kendi güvenliği ve rahatlığı için de derin sonuçları olur. İçkiden uzak durması uyarısını görmezden geldiğinde, bu kuralı çiğnemenin sonuçlarıyla, artık insana ait bir evde rahatça barınamayacak canavarca bir bedene dönüşerek yüzleşir. Vücudunun uzuvları duvarlara ve zemine baskı yaparak vücut bütünlüğünü tehdit eder ve varlığını tehlikeye sokar. Aslında, Alice’in bu cezası zamanla o kadar patolojik bir hal almıştır ki, nihayetinde bu durum resmi akıl sağlığı diskurunda bilimsel bir bilgi olarak kendine yer bulur: “Alice Harikalar Diyarında sendromu (AIWS), ya da bilinen diğer isimleriyle Todd’s sendromu veya dismetropsi, algıyı bozan nöropsikolojik bir durumdur. Kişiler, nesneleri görsel olarak algılarken, olduklarından daha küçük (mikropsi) veya daha büyük (makropsi) veya daha yakın (pelopsi) veya daha uzak (teleopsi) görünmesi gibi çarpıklıklar yaşayabilirler.”
Çocukluk dönemi görsel dilinin göstergebilimsel temelleri, bu ilkbaharda bende derin bir yankı uyandırmak suretiyle yeniden kendini gösterdi, bu kez mevsimlik stüdyo temizliğim sırasında bulduğum poşet dosyalar içinde saklanmış bir dizi eğitsel tablolar şeklinde karşıma çıktı. Burada sizin için iki örnek vermek istiyorum:
Hindistan’ın bağımsızlık sonrası döneminde oluşturulan ve tipik olarak dört renkli ofset baskı, litografi ve oleografi kullanılarak basılan bu görseller, bir ara, eski Bollywood posterleri, plak albüm kapakları, kibrit kutuları ve benzerlerinin yanında rengarenk bir baskı ekolojisinin parçası olarak kabul gördü ve Hindistan’daki kentli, orta ve üst sınıfa mensup hipster koleksiyoncuların koleksiyonları arasına girdi. 2001 yılında bu türden eğitsel tablolar oldukça büyük bir katalog kitabı olarak The Ideal Boy (İdeal Oğlan Çocuğu) isimli kitapta bir araya getirildi. Küresel ölçekte bir sanat izleyicisi için pazarlanan bu kitapta Hint eğitsel tablolarına ait gösterge sistemi şu şekilde tanımlanıyor: “Büyüleyici bir Hint fenomeni hakkında benzersiz bir şekilde aydınlatıcı ve son derece eğlenceli bir inceleme. Bu çarpıcı görsel tablolar, akla gelebilecek her konuyu kapsıyor ve yol kenarındaki stantlardan büyük mağazalara kadar Hindistan’ın her yerinde bulunabiliyor. Öncelikle eğitim materyali olarak tasarlanan bu görseller, aynı zamanda ahlak ve doğru sosyal davranış için bir rehber görevi görüyor ve harika öğretici hikayeler sunuyor.”
“Ideal Boy Good Habits”, aynı derecede popüler olan “People of India” ile birlikte, bu türün en paradigmatik ve en çok dolaşan görsellerindendir.
Her iki görseldeki basitleştirilmiş biçimlemeler ve parlak renkler, sosyal ve davranışsal kodlar ve bu türden tabloların yaygınlaştırma konusunda çok usta olduğu bilimsel taksonominin görsel dili hususunda yanıltıyor
Bu görseller bize birkaç şey gösteriyor. İlk olarak, belirli kategoriler önceliğini koruyor. Örneğin, ilginç bir şekilde “İdeal Kız Çocuğu” ile ilgili bir görsel yok, kaldı ki bu gerçek sonradan söz konusu eğitsel tablonun orijinal görsel çerçevesini alt üst edilmek suretiyle çeşitli şekillerde eleştirilmiştir.
“People of India” görseli ise bize başka bir şeyi gösteriyor. Benzer pedagojik posterlerle birlikte ele alındığında bu eğitim araçları, bağımsızlık sonrası Hindistan’da geliştirilmiş ve o zamandan beri büyük popülerlik kazanmış bir materyaller bütününü oluşturmaktadır. Kırtasiye dükkânlarında bulunan ve okul duvarlarına asılan bu posterler, okul çağındaki çocuklara harfler ve rakamlardan tatillere, anıtlara ve sosyal ve ahlaki kodlara kadar her konuda yön vermek ve bilgileri sınıflandırmak için resim, metin ve dizgeleri birleştiriyor. Bağımsızlık sonrası Hindistan’da eğitimin ayrılmaz bir parçası olan “Ahlak Bilimi” dersleri, bu tahayyülleri daha da sağlamlaştırarak ahlaki bir boyuta taşıdı. Ayrıca bu temel araçlar postkolonyal bir ulusun ulusal kimliğini tanımlayarak yaygınlaşmasını sağlıyor. Bununla birlikte, bu görsellerin ortaya koyduğu göstergebilimsel çaba, normatif bir dizi davranışı ve standartlaştırılmış ulusal kimlik duygusunu tanımlamayı amaçlamaktadır. Göstergebilimin kurucularından biri olan Ferdinand de Saussure, “göstergelerin toplumsal yaşamın bir parçası olarak bir görevi” olduğunu belirtir ve “sosyal psikolojinin ve dolayısıyla genel psikolojinin bir parçasını oluşturacağını” ifade eder. Bu çıkarımı “People of India” görseli üzerinden yorumlayacak olursak, çocukluk dönemi görsel dili tarafından üretilen bağımsızlık sonrası Hint ulusal psikolojisinin önemli yönlerinden birinin, Dalit, Adivasi ve alt kast kimliklerinin görünür olmadığı ve hatta sınıflandırmaya değer bile görülmediği bir kast sistemi yokluğunun yanı sıra dinsel, etnik ve bölgesel çeşitlilik olduğu ortaya çıkıyor. Hem ilkel devletlerden hem de parçalanma sonrasından kültürel örnekler arasında, Hıristiyanlar, Müslümanlar (Ümmet-i Muhammed ve Bohralar), Parsiler, Sihler, Adivasiler gibi bir dizi dini kimlik ve bunların yanı sıra içlerinde çeşitli yakın ilişkiler bulunan bölgesel/dini kimlikler (Keşmirliler, Hristiyanlar, Nepalliler) temsil edilmektedir. Çocukluk dönemi görsel diline hayat veren gösterge ve sembollerin sayısız anlamını çözümlemek, bize en temel eğitim materyallerinin bile, — mevcut hükümetin amansız bir Müslüman karşıtlığı ve kast temelli şiddetle oluşturmayı umduğu gibi — yekpare bir Hint kültürü olasılığının görünürde hiçbir yerde olmadığı bir Hindistan vizyonunu yaydığını hatırlatır.
Ve nihayet, besinler ve tablosu:
Besin tablosu, yapısı itibariyle bir alfabe tablosunun harflerini elementlere ait periyodik tablonun taksonomik keskinliğiyle birleştiriyor. Böylelikle yukarıda alfabetik olarak listelenen her bir vitaminle ilişkili çeşitli ögelere bilimsel bir doğruluk duygusu veriliyor. Özellikle kast temelli şiddetin, vejetaryenliği, Hinduizmi ve kast temelli ayrımcılığı birbirine bağlamak amacıyla kullanılmakta olan hükümet kaynaklı yetkiler aracılığıyla harekete geçirildiği bu dönemde, bu sıra dışı beslenme tablosu, eti her bir temel vitamin grubunun ve beslenme kategorisinin vazgeçilmez bir ögesi olarak sunuyor. Et ve hayvansal ürünlerin dahil edilmesi, bu bilime dayalı görsel paradigmada doğru beslenme için gerekli olan temel bir bileşen olarak sunulmaktadır. Tavuk ve balığın yanı sıra sakatat, koyun eti, ve üzerinde adı yazılı olmayan iki et tabağının —benim için en şaşırtıcı olanı bunlardan birinin biftek gibi duruyor olması — tekrarlanan resimlerini görüyoruz. Hindistan’ın iktidardaki mevcut hükümetinin gıdayı silah haline getirmesi, Hinduizm’i vejeteryanlıkla birleştirilmesi ve Müslüman toplulukları sindirmek ve işkence etmek için Gau-Raskha’nın ya da diğer adıyla illegal grupların inekleri koruma adı altında başlattıkları hareketin yükselişi gibi durumlar göz önüne alındığında, bu tablonun sağ alt köşesindeki bir biftek kanadının zararsız varlığı çocukluk dönemi görsel dillerinin her iki potansiyelinin de —şiddet yanlısı Hindu otoriter bir Hindistan yanılgısının bir hatırlatıcısı ve reddi— bir hatırlatıcısı oluyor.
Basitleştirilmiş grafikleri ve metni birleştiren görsel bilgiler, hangi coğrafyada olursa olsun bugün her yerde bulunuyor ve sayısız biçimde kendini gösteriyor. Baktığınız her yerde bol miktarda örnek var: hepsi tek bir ekranda/sayfada bir arada tutulan hareketli görüntüler, blok alıntılar, veri grafikleri ve kayan metinler içeren televizyon haberlerinin göstergebilimsel yapısı, bir dizi karmaşık duygu veya düşünceyi iletmek zorunda olan emojilerin kapasitesi, dijital maskelerin rahatsız edici yükselişi de dahil olmak üzere mem kültürünün sosyal normları hem al aşağı etme hem de yüceltme gücü.
Sorgulamadan öylece kabul etme ihtimalimizin yüksek olduğu görsellere gömülü mesajları açımlama ve anlama ihtiyacı —nostalji ve duygulanımın ötesine geçmek için— her geçen gün daha acil hale geliyor. Neredeyse fark edilmeden hayal gücüne sızsalar bile bu mesajları oldukları gibi görerek değil, aynı zamanda ideolojik içeriklerini ve etkilerini analiz edecek görsel okuryazarlığa sahip olarak, toksik konularına müdahale edebiliriz. Böylelikle, çocukluk dönemi görsel dilleri ve diğer grafik biçimler, gerçeği bastırmak ve çarpıtmak için kullanıldıkları kadar karşılıklı özgürleşme için potansiyel araçlar olarak da etkinleştirilebilirler. Gündelik görselleri incelemek, hepimize devrim için önemli araçlar sunar; bizi daha az kutuplaşmış ve daha özgürleşmiş dünyalar hayal etmeye yöneltebilecek güçlü ve çeşitli karşı-anlatıları bir araya getirmenin bir başlangıcı olabilir.
Daha fazla okuma yapmak için
Vejetaryen bir Hindistan miti ve şiddeti üzerine
Vejetaryen Hint Ulusu Efsanesi
https://www.bbc.com/news/world-asia-india-43581122
Hindistan’daki ‘Sığır Linçlerinin’ Anlamı: Modi yönetimindeki Müslüman karşıtı şiddetin artması, ülkenin geçmişindeki şeytanlarının hala çok canlı olduğunu gösteriyor.
https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/07/india-modi-beef-lynching-muslim-partition/533739/
Gujarat’ta Etle İlgili Çete Şiddetinin Görüntüsü – Hyderabad Deccan News
https://twitter.com/hyddeccannews/status/1642475649095946244?s=46&t=ZkXByX6NtvlyWF0vdIB3Zg
Hindistan’da Sığır Eti Yemekle Suçlanan Müslüman Adam Dövülerek Öldürüldü
https://www.latimes.com/world/asia/la-fg-india-muslim-man-killed-20150930-story.html
Hindistanda illegal grupların inekleri koruma adı altında yaptıkları şiddet olayları
https://en.wikipedia.org/wiki/Cow_vigilante_violence_in_India
“Liberaller” Gau Raksha’nın toplumsal davasını şeytanlaştırdı
https://www.opindia.com/2018/10/gau-raksha-gandhiji-left-liberal-lynching-communal-social-cause/
Hindistan: Modi Sorunu
https://www.bbc.co.uk/iplayer/episodes/p0dk9z6x/india-the-modi-question
Orijit Sen, Haleem Yapanlar
https://www.instagram.com/p/CqVliqhSweb/
Zomato, Dalit Karakterinin İnsanlıktan Çıkarılmış Tasvirine Gelen Tepkiler Üzerine Reklamı Sildi
https://m.thewire.in/article/caste/zomato-deletes-ad-backlash-dehumanising-portrayal-kachra-lagaan/amp
Yanlış bilgilendirmeyi teşvik etmek için ders kitaplarını yeniden yazmak üzerine
Hindutva Ders Kitapları Üzerinden Kabul Ettirilmeye Çalışılıyor
https://www.indiancurrents.org/story-hindutva-push-through-textbooks-jacob-peenikaparambil-317.php
Tarihi Yeniden Yazmak: Akbar, Maharana Pratap karşısında Kaybetti; Mahatma, Nehru metinlerde yok
https://www.hindustantimes.com/india-news/rewriting-history-akbar-lost-to-maharana-pratap-no-mahatma-or-nehru-in-texts/story-N0xOT7Pqq6XGEvAgFXnBvI.html
İki Eyalet. Sekiz Ders Kitabı. İki Amerikan Hikayesi
https://www.nytimes.com/interactive/2020/01/12/us/texas-vs-california-history-textbooks.html
Köleliği ‘siyahi göçü’ olarak öğreten sağcı ABD ders kitapları
https://www.theguardian.com/education/2021/aug/12/right-wing-textbooks-teach-slavery-black-immigration
Gözden Geçirilmiş Florida Ders Kitabı Rosa Parks Tarihini Dışarıda Bıraktı
https://pen.org/florida-textbooks-rosa-parks-history/
Neden Kölelere Misafir İşçi Demek Bir Düzenleme Hatasından Daha Fazlasıdır https://www.npr.org/sections/ed/2015/10/23/450826208/why-calling-slaves-workers-is-more-than-an-editing-error
Hindistan Tarih Kitapları Hükümet Tarafından Yeniden Yazıldı
https://www.dw.com/en/india-history-books-rewritten-by-government/a-65385029
Babürler, RSS, evrim: Hindistanın okul ders kitaplarını düzenlerkenki nefreti: Hindistan’ın sağcı hükümeti, Hindu üstünlükçü bir gündemi takip ederken önemli tarihsel ve bilimsel gerçekleri ders kitaplarından çıkarıyor.
https://www.aljazeera.com/news/2023/4/14/mughals-rss-evolution-outrage-as-india-edits-school-textbooks
Rajasthan Ders Kitapları Modi Hükümetini Yüceltecek Şekilde Revize Edildi: Tıbbi müdahalelerden tedavülden kalmış paralara kadar, yeni ders kitapları her karardan ‘devrimci’ olarak bahsediyor ve Kongre’nin İngiliz egemenliğini uzatmak istediğini iddia ediyor.
https://thewire.in/education/rajasthan-textbooks-revised-glorify-modi-government
Matematik, Faiz, Demokrasi: BJP’nin Ders Kitaplarından Gerçekten Çıkarmak İstediği Şey ‘Mantık’
https://www.thequint.com/opinion/math-faiz-democracy-what-bjp-really-wants-to-drop-from-textbooks-is-reasoning
Modi hükümeti, Hindu milliyetçiliğini haklı çıkarmak için Hindistan tarihini yeniden yazmaya çalışıyor
https://www.nationalheraldindia.com/opinion/modi-govt-looks-to-rewrite-indian-history-to-justify-hindu-nationalism
Göstergebilim, Çizgi Romanlar ve Eğitsel Görseller
Srishti Tasarım Koleji öğrencileri tarafından hazırlanan tersine İdeal Kız Afişi
https://www.dailymail.co.uk/femail/article-3000698/Have-breasts-iPhone-ride-motorbike-Tongue-cheek-new-poster-students-shows-easy-labelled-Bad-Girl-India.html
Mitolojiler Barthes
https://monoskop.org/images/8/85/Barthes_Roland_Mythologies_EN_1972.pdf
Çizgi Romanları Anlamak, Scott Mc Cloud
https://archive.org/details/UnderstandingComicsTheInvisibleArtByScottMcCloud’
Çok Modlu Eğitimin Teorileri ve Uygulamaları: Resmin Öğretim Dinamikleri. Kitaplar ve Birinci Sınıflar, Dawnene D. Hassett & Jen Scott Curwood
https://www.jstor.org/stable/30249377
Protocinema’nın yeni dijital yayını PROTODISPATCH, sanatçıların kıtalararası kaygıları ele aldığı, kişisel bakış açılarını içeren deneme serilerinden oluşuyor. İngilizce dilinde yayınlanan denemeler Argonotlar ve Protocinema işbirliğiyle önümüzdeki yıl boyunca her ay Türkçe olarak Argonotlar’da kendine yer bularak bu küresel kaygıların Türkiye sanat ortamında da tartışılmasına alan açacak. Protodispatch’in diğer yayın partnerleri, New York’tan Artnet.com ve Bangkok’dan GroundControlth.com
