Queer sanatı odağımıza aldığımız tüm yazı, söyleşi, derleme ve dosyalar tek sayfada
Nedir Bu
“Queer Sanat”?
Güncel sanat söz konusu olduğunda, kimi alışılageldik yaklaşımlardan farklı olarak, biçim, içerik, ifade ve benzeri yöntemler açısından tanımlar esnekleşiyor. Aslında tanımların ve kavramsal çerçevelerin gerekli olup olmadığı dahi tartışılabilir hale geliyor. Tüm bu kaygan ve bir yandan da verimli düşünce zemininde, özellikle “queer” ile güncel sanat ilişkisini tartışabilmek biraz daha farklı bir bakış açısını gerektiriyor. Zira son zamanlarda (2000’lerden itibaren gittikçe artarak da diyebiliriz) sıklıkla karşımıza çıkan “queer sanat”ın ne olduğuna dair genel bir uzlaşı bulunmamakta.
Ari P. Büyüktaş
Queer sanat: Bir giriş
The Art Story’deki Queer Sanat başlıklı makale konuya temek bir giriş yapmanızı sağlıyor.
Muhafazakâr ve dini gruplardan oluşan sağ, birçok kez toplumdaki queer sesi bastırmaya çalışsa da otorite karşıtı yeni bir politik ve kültürel dalga baş gösterdi. Kimlik Siyaseti, belirli geçmişlere sahip kişilerin, daha geniş siyasi örgütlenmelerden bağımsız olarak, belirli çıkarlar ve ortak nedenler için savaşmak üzere bir araya geldiği sosyal grupların oluşumunu ifade eder. Eşcinsel topluluklarda bu, insanların protestolara, yürüyüşlere ve doğrudan eylemlere katılarak arkadaşlarına ve ailelerine açılmaya ve seslerini duyurmaya teşvik edilmesi anlamına geliyordu. Bu durumun eşlikçisi olarak sanat; sesini yükseltiyordu, tartışma yaratıyordu ve her yerde sanatın ne olduğu ve kimin tarafından yapılabileceği konuşuluyordu.
Leman Sevda Darıcıoğlu ↗
Sanatçı Leman Sevda Darıcıoğlu’yla 2000’lerin başından bu yana queer feminist hareketi ve sanatı konuştuk.
Övül Durmuşoğlu ↗
Övül Ö. Durmuşoğlu’yla Gelecek Queer sergisini ve sonrasını, farklı kanallara açılan uluslararası küratörlük deneyimini ve toplumsal dinamiklerin sanatla ilişkisini konuştuk.
Dorian Sarı ↗
İstanbul’da ilk kez işlerini Göze Parmak sergisiyle görme fırsatı yakaladığımız sanatçıyla sergiyi ve son yıllardaki üretimini konuştuk.
Güncel sanatta terso pratikler
“Dikkat Aile Var!” temasıyla 2010’da gerçekleştirilen İstanbul LGBTT Onur Haftası etkinliği kapsamında düzenlenen “Zeki Müren’i seviniz!” başlıklı panelden Erden Kosova’nın sunum metni Argonotlar Kütüphanesi’nde.
Queer tarihi yeniden inşa etmek: Şarkiyatçılık ve queer sanat
Eran Sabaner
Bu yazının amacı, Türkiye queer sanatı ve Şarkiyatçılık arasındaki karmaşık ilişkiyi deşifre etmek. Queer sanatçılar Şarkiyatçı imgeler aracılığıyla bizzat bu imgelerin temsil ettiği ideolojiyi yıkmaya çalışıyor. Kullandıkları imgeler Batı-Doğu arasındaki ikilemleri abartarak tiye alıyor. Aynı zamanda queer sanatçılar bu imgeleri kullanarak Batı-egemen sanat dünyasında hayatta kalmayı beceriyor. Şarkiyatçılık ve çağdaş sanat arasındaki karmaşık ilişkinin tehlikeli yönleri de var. Şarkiyatçı ideolojiye itaat etmek, Türkiyeli sanatçıların Batılı dünyada kabul görmelerine aracı oluyor. Böylelikle uluslararası arenada yer edinebiliyorlar.
Bu durum özellikle diaspora sanatçıları için geçerli. Bazı durumlarda, uluslararası sanat piyasası tarafından Türkiyeli sanatçılar fetişize ediliyor. Birçok Türkiyeli diaspora sanatçısı, vatandaşlık durumu sebebiyle Batılı aktörler tarafından ev ve göç kavramını ele almaya teşvik ediliyor. Teşvik adı altında gerçekleşen bu dayatma, şarkiyatçılığın cinsellikle olan problematik ilişkisiyle birleşince, Türkiyeli queer sanatçıların duruma müdahale etmesi bekleniyor. Osmanlı geleneğinden faydalanırken queer sanatçıların “gerçek” Osmanlı tarihiyle Şarkiyatçı ideolojinin kurguladığı anlatılar arasındaki farkı ayırt edebilmesi gerekiyor.
Vortic’in en yeni girişimlerinden OUT Collective’in çevrimiçi sergileri üzerine üç yazı
Artishock: Vortic x OUT Collective’den üç önemli sergi
↗
Vortic pandemiden sonra ortaya çıkmış, uluslararası ölçekteki sanat işlerinin yaygınlaşmasını sağlayan çevrimiçi bir platform. Platform galeri ve sanat alanlarının tematik sergilerine ev sahipliği yaparak dünyanın her yerindeki koleksiyonerlere sunulan özenle seçilmiş içerikler yaratıyor.
Alejandra Villasmil
OUT Kolektifi: Kit Edwards’ın seçkisi
↗
Victoria Miro, Zilberman Gallery ve Central Galeria seçkisi üzerinden Kit Edwards dijital sergide yer alan işlere detaylı bir bakış sunuyor.
Kit Edwards
Haz ve ihlal: Berke Yazıcıoğlu, Miguel Ángel Rojas ve Patrick Angus
↗
Türkiye, ABD ve Latin Amerikalı üç sanatçı… Londra merkezli OUT Collective’in dijital projesinin bir parçası olurken Furkan Öztekin sanatçıların işlerine yakından bakıyor.
Furkan Öztekin
Queer direniş, sokak ve ütopya
Queer sanat yazı dizisi kapsamında queer direniş, sanat ve ütopyalar üzerine bir sohbet.
Evren Savcı & Sinan Göknur
Çapraz nazarlar
Fatih Özgüven
Queer’in ya da ille de Türkçeleştirmeye çalıştığımız söylenişi ile kuir’in Almanca quer’den geldiğine emin gibiydim. Baktım; 16. yüzyılda o dilden İngilizceye geçmiş deniyor ama internet sözlüğü ‘emin değil’. Güzel; queer’in ya da “kuir”in en önemli özelliklerinden biri etkilerinden, sonuçlarından ve çalışma prensibinden emin olunamayacak olmasıdır. Almancada quer, “çapraz” ya da “çarpık” demek ki elbette ‘queer’e yakın. En iyi diva jargonunda, “X, adama çapraz bir bakış attı,” denilebilir ki mesela, bu da “baktı ama alıktırmamaya çalışarak” anlamına gelir, bu bağlamda internet ve Netflix devrinde Joan Crawford’u falan düşünebilirsiniz.
Queer, çaprazlıkları ya da zıtlıkları olduğu kadar tuhaf, beklenmedik benzerlikleri de kucaklar ve bunlardaki çapraz içeriğin altını çizer. Çoğunlukla da bu zıtlıkların ya da benzerliklerin performansını gerçekleştirerek.
“Benim halkım Ross”:
Félix González-Torres’in devrimci sanatı
Ana akımda ya AIDS krizi bağlamında ya da Minimalist sanatın estetik dertlerini çarpıtması üzerinden konuşulan Félix González-Torres’in işlerine Marksist bir bakış.
Eran Sabaner
Vampir ve hayaletler arasında: Hemoglobinler & Karıncalar
Marina Papazyan’la 16 Nisan 2021’de poşe’de açılan sergisi Hemoglobinler & Karıncalar’daki metin-imge ilişkisini, sergideki anlatının parçası olan vampirliğin edebi, politik ve erotik çağrışımlarını, ve işlerinin materyal, mekânsal ve akustik koşulları üzerine.
Kevser Güler
Adını Papazyan’ın Hemoglobinler & Karıncalar videosundan alan sergi, sanatçının modern öncesi ve erken modern dönemde bedenin kavranma biçimlerine yönelik ilgisinden doğuyor. Sergideki yapıtlar, vampir motifine, bedenin maddeselliğine ve ses, imge ve anlatıyla ilişkisine birlikte bakmayı öneriyor.
Gökyüzüne uzanmak: Açık Sütun üzerine bir deneme
Ayşe Erkmen’in Şişhane’de yer alan Açık Sütun eserini Kuir Opaklık üzerinden okuma denemesi.
Açık Sütun, İstiklal Caddesi’nde düzenlenen yürüyüş ve eylemlerde her zaman son durak olurken üstüne asılan bayrak, pankart ve çeşitli nesnelerle bir dilek ağacına dönüşüyor.
Furkan Öztekin
bütün kuşlar benim bahçeme gelir
“Bütün kuşları etrafına toplamak isteyen davetkâr ve oyuncu bir bahçe burası. Politik ve toplumsal olarak yalnızlaştırılmış, izole edilmiş ve sınırlanmış bedenlerin aşkın bir ifade alanı bulduğu bir bahçe. Hem açık bir vaha gibi hem de kapalı bir ekosistem. Zamanı ve mekânı, bedeni, ikiliği ve normu aşan bir yapı.”
Şafak Şule Kemancı’nın 17 Haziran – 1 Ağustos 2021 tarihleri arasında Depo’da gerçekleşen ilk kişisel sergisi “bütün kuşlar benim bahçeme gelir” sergi metni Argonotlar Kütüphanesi’nde.
Seçil Epik
Kamusal müdahale işim İBNE’nin duyurusu
Leman Sevda Darıcıoğlu’nun kamusal müdahale işi İBNE, 2 Ekim 2020’de Berlin Kotti’deki “-mışlar, -muşlar” apartmanına bir ay kalmak üzere asıldı. Gelen tepkiler üzerine sadece 36 saat civarı asılı kalarak varlık buldu. Darıcıoğlu’nun işinin kaldırılması üzerine yaptığı duyuru ve işini anlatan metni Argonotlar Kütüphanesi’nde.
Leman Sevda Darıcıoğlu
Pozitif Alan: Queer, kirli, tehlikeli
1 Aralık 2018’de Amerikan Hastanesi bünyesindeki Operation Room’da gerçekleşen “Pozitif Alan” sergisini HIV’li queer bedenin bulaşıcılığını, riskliliğini, tehlikeliliğini ve biyopolitik transgresif potansiyelini vurgulamak istedik.
Alper Turan
Alper Turan’ın Sabancı Üniversitesi Kültürel Çalışmalar yüksek lisans programı kapsamında 2020 tarihinde yazdığı Pozitif Alan: HIV/AIDS Üzerine Küratöryel Bir Proje başlıklı tezinden bir bölüm.
Güller ve dudaklar ve dikenler
Sembolistlerin, Parnasçıların, Pre-Raphaelite’ların, Romantizmin bu her şeyi dibine kadar götürmeye kararlı, başına buyruk ve melankolik çocuklarının işleri çiçeklerle dolup taşar; Baudelaire’in Kötülük Çiçekleri’nden Oscar Wilde’ın Gül ile Bülbül’üne, Burne-Jones’un iri güllerine, Dorian Gray’in Portresi romanının ilk satırlarında bahçeden odaya yayılan çiçek kokusundan Theophile Gauthier’nin sadece bir gece yaşamak üzere göğse takılan Gül’ün Hayaleti’ne kadar çiçekler, baş döndüren kokuları, taşkın güzellikleri ve kısa ömürleriyle estetin zaferini ve yenilgisini fısıldarlar: evet, mehtap ve iri güller, ama haz geçici, tenin ürpertisi ölümlü, iç çekişler boşunadır. Tempus fugit, vita brevis, carpe diem (ki çiçek koparma analojisinden yola çıkar, kopar dalından günü!), collige virgo rosas (gene güller!) nihayetinde memento mori. Bu sanatçıların çoğu ‘ölümü hatırlayacak’ vakitleri olmadan genç yaşta ölmüş de olsalar gene de kederli bir döngü.
Şafak Şule Kemancı’nın “bütün kuşlar benim bahçeme gelir” sergisi üzerine
Fatih Özgüven
Yeni kuir sanatçılar: Dört dörtlük
İşlerini sosyal medyadan takip edebileceğiniz dört kuir sanatçıyla Must & Kika, Mercan Baş, İlker Artıran ve Üzüm Derin Solak’la kendi hikâyeleri ve sosyal medyanın sanatsal üretime etkisi ekseninde dolanan dört soruluk bir söyleşi.
Mertcan Karakuş
‘‘Görünürlüğün ötesinde kuir ihtimaller’’
Göze Parmak stratejik olarak gökkuşağı renklerinden arınmış bir görsel anlatı sunuyor. Sergi iktidarın kamuoyunda geniş çapta LGBTİ+’ları temsil eden sembolik anlatılara sistematik olarak uyguladığı tahakküm ve sansür mekanizmasından bir kaçış alanı arıyor, bunu yaparken iktidarın dilini değil ancak baskı yöntemini tekrar sahiplenip dönüştürüp geri kazanıyor.
Melih Aydemir
Alper Turan küratörlüğünde Protocinema’nın Yükselen Küratör Serisi 2021 kapsamında, poşe işbirliğiyle 25 Şubat – 27 Mart 2021 tarihlerinde gerçekleşen Göze Parmak, Baha Görkem Yalım, Cansu Yıldıran, Dorian Sarı ve Istanbul Queer Art Collective’in işlerini bir araya getiriyor.
Sirius Alçalıyor: Duygusal Borçlanma, Göç, Kimlik Ve Emek
Aykan Safoğlu’nun “Teneffüs” sergisi SALT’ın davetiyle 2019’da başlatılan stüdyo ziyaretleri ve sanatçı sohbetleriyle geliştirilen Ardışık serisi kapsamında 15 Şubat – 24 Nisan tarihleri arasında SALT Galata’da gerçekleşti. Amira Akbıyıkoğlu ve Farah Aksoy’un hazırladığı Ardışık sergilerinin sonuncusu olan “Teneffüs” üzerine Derya Bayraktaroğlu ve Aykan Safoğlu sergiyi tüm yönleriyle ele alan kapsamlı bir sohbet gerçekleştirdi.
Derya Bayraktaroğlu
10 maddede David Hockney
Sakıp Sabancı Müzesi’nde 29 Temmuz 2022’ye kadar görülebilecek “Baharın Gelişi, Normandiya, 2020” sergisi vesilesiyle yirminci yüzyılın en etkili sanatçılarından David Hockney’nin altmış yıla yayılan sanat hayatında bir yolculuğa çıkıyoruz.
Derleyen: Erdem Gürsu
Queer sanatçılara ilham veren isimler
Argonotlar olarak Onur Ayı vesilesiyle sanatçılara sorduk: Sanatsal ve düşünsel yaratıcılığınıza katkıda bulunan, size üretmek için cesaret ve ilham veren sanatçı/lar kimlerdir?
Dosyaya katkı sunan sanatçılar: Asya Leman, Ahmet Rüstem Ekici, Ateş Alpar, Berk Kır, Can Küçük, Elçin Acun, Erinç Seymen, Eşref Yıldırım, Furkan Öztekin, Gözde İlkin, Hakan Sorar, Huo Rf, İlhan Sayın, Leman Sevda Darıcıoğlu, Marina Papazyan, Onur Karaoğlu, Özgür Saçan, Sadık Arı, Şafak Şule Kemancı, Yağız Gülseven ve Yasemin Kalaycı.
